Bili insanları Yıldız Rum Kırık Hattı’ndaki “satıh akması”nı inceliyor

Malumat insanlarınca Şimal Rum Fay Hattı’nın İsmetpaşa segmentinde ölçülü çalışmayla, ayrıca bitmeme eden “satıh akması”nın nedenleri araştırılıyor.

Kırık hattının İsmetpaşa segmentinde Bolu’nun Gerede ile Çankırı’nın Kurşunlu ilçeleri arasındaki kestirmece 60 kilometrelik büro, İstanbul Beceri Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü Akademisyen Prof. Dr. Ziyadin Şarap, Kader Beceri Üniversitesi asistan Alpay Özdemir, Çankırı Karatekin Üniversitesi öğretim görevlisi Recep Tayyib İrgüren ile Almanya ve Fransa’dan gelen bilgelik insanlarının katılımıyla 6 yabanlık takım tarafından inceleniyor.

Prof. Dr. Çakırdoğan, AA muhabirine, İsmetpaşa segmentinin 1943-1944 yıllarında 7’nin üstünde büyüklüğe cemaat iki depremle kırıldığını söyledi.

Depremlerde milyarlarca tonluk kayaların yerinden oynadığını, bire bir nevi yerin dengesinin bozulduğunu tamlayan Çakırdoğan, “Bunun dengelenmesi üzere ahit geçmesi gerekiyor. Depremlerden sonraları dengeye yerleşme çalışması, meydan kabuğunda hareketlere hastalık oluyor. Bunları kırılan takdir fail cihazlarla ölçebiliyoruz. Buradan gelen sinyaller toplanıyor ve santimetrenin altında hassasiyetle, bulunduğu noktanın zayi kaymadığını, kayıyorsa ne tarafa, ne miktarda kaydığını ölçebiliyoruz. 20’ye yakın istasyonun ölçümlerine baktığımızda bile basit 1943-1944 depreminin etkisinin halen sürdüğünü, kaymaya devam ettiğini görüyoruz.” dedi.

Bölgede yaşanan kaymanın hissedilebilir düzeyde olmadığını dile getiren Şarap, “Projede fayın bu bölümünde Fransız ve Alman araştırma kurumlarıyla çalışıyoruz. Elde edilen sonuçları birlikte değerlendiriyoruz, çözümleme ediyoruz ve fayın davranışını daha ferah anlamaya çalışıyoruz.” diye konuştu.

Depremin çabucak olup bitmediğini, öncesinde yüklenme, enerji birikimi bulunduğunu vurgulayan Çakır, şöyle bitmeme etti:

“Zelzele çabucak bunun boşaltılması var amma ıcığı cıcığı değil, bir kısmı. Sarsıntı sonrasında dahi devam ediyor, muvazene hareketi var. Bu bire bir döngü, sonraları esasen yüklemeye giriyor, hareket oluşuyor, sarsıntı sonrası muvazene ve esasen. Bu kısır döngü Kuzey Anadolu Fayı’nın bu kesiminde kestirmece 250-300 yıl sürüyor. Yani 300 yılda ayrımsız büyük yer sarsıntısı oluyor. Yani 300 yıl geçmesi gerekiyor bu fayın 7’nin üzerinde bire bir yer sarsıntısı üretmesi için. Bu kaymanın etrafa verdiği ufak birlikte olsa ayrımsız gerilme var. Onu adisyon ediyoruz. Pekâlâ başlıyor, ne şipşak devam ediyor, hangi büyüklüğünde sürüyor, bunlar daha çokça aşina şeyler değil. Bunlar çok mümasil zamana kadar ölçülü, gözlemlenmiş şeyler değildi. Zımnında tekmil namına anlamıyoruz, hangi tetikliyor? Zira anide başlıyor, kaymaya devam ediyor, yırtılma kabilinden gidiyor ve duruyor. Bunu ne tetikliyor, sezonluk sıkıntı var mı, ne hızda oluyor, hangi kadar derinliğe gidiyor? Nedeniyle adsız bir nice öz var. Bunu anlamaya çalışıyoruz.”

“Satıh akması” fay hattının tamamında gözlenmeyen eşsiz olaylardan biri

Şarap, incelenen bölgenin Yıldız Rum Fayı’nın hususi tıpkı kısmı olduğuna dikkati çekerek, şöyle konuştu:

“Kuzey Anadolu Fay Hattı’nın tamamında gözlenmeyen kıymetli olaylardan biri burada debi ediyor. Buna ‘yüzey akması’ diyoruz. Kırık normalde yapışıktır, 300 sene üstüne birikir ve kırılır ama fayın bu kısmı halen yüzeyde kaymaya bitmeme ediyor. 1939-1942 depremi var, bunlarda hakeza aynı molekül bahis konusu değil. Muvazene falanca tükenik, kırık kitlenmiş ama burada halen kayıyor, yılda 2 santime mail neredeyse kayıyor. Bunun elbette meydana geldiğini, sonsuz mi periyot periyot mi kaydığını fehmetmek amacıyla bu ölçümleri yapıyoruz. Gerçekte buna ‘alçak akım’ diyoruz. Anlamaya çalıştığımız, balaban depremlerden ilk böyle bu şekilde analog tıpkısı ciddi debi oluyor. Gürpedek kırılmıyor, öncesinde tedarik safhası oluyor, bu tedbir safhasında da yer sarsıntısı üretmeksizin ayrımsız kayma meydana geliyor ve ondan bilahare birdenbire kırılıyor. Buradaki ağırbaşlı kayma hareketini anlarsak depremden eski oluşan kaymayı üstelik anlayabiliriz.”

“Yıldız Küçük Asya Kırık Hattı’nda deprem tehlikesinin olduğu yegâne düzlük Marmara diyebiliriz”

İncelenen bölgede balaban benzeri sarsıntı tehlikesi bulunmadığını vurgulayan Çakır, şunları kaydetti:

“Şimal Anadolu Fay Hattı süresince sarsıntı tehlikesinin olduğu bir tane meydan Marmara diyebiliriz. Marmara Denizi’nde herkesin bildiği üzere aynı hareket bekliyoruz. Tarihî depremlere bakıyoruz. 1939’da başlıyor Erzincan’de kırılmaya, 1942, 1943, 1944, 1957, 1967, 1999 depremleri geliyor Marmara’ya kadar. Beyninde kırılmayan bire bir kesim var, oradan biliyoruz. Mufassal zamandır sarsıntı olmayan tıpkısı saha. İki tarafı münkesir, orası üstelik kırılacak. en son 1700’lü yıllarda kırıldığı düşünülüyor, dolayısıyla orada 250 seneyi eski durumda. O yüzden, ‘Marmara Denizi’nde yer sarsıntısı olacak, riziko var.’ diyoruz. Yoksa kimi ölçümler, gözlemler, adisyon yapıp ‘Burada deprem olacak.’ demiyoruz. Onu kimse söyleyemiyor elhak. Depremleri ilkin sezmek söz konusu değil. Kırık üzerindeki depremler, yakındaki depremler, fayın ne büyüklüğünde hızlı kaydığı gibi ölçümlerden sonra zelzele olasılığı veriliyor.”

Share: