Evvelce uzun uzun benzeri dönüş adı işkenceyle anılan Diyarbakır Cezaevinin müze geçmek amacıyla mülkiyetinin Türe Bakanlığından Kültür ve Turizm Bakanlığına devredilmesinin peşi sıra tabelası bile indirildi.
Kentte 1972 yılında yapımına başlanan Diyarbakır Mapushane, 4 Temmuz 1980’üstelik açıldı.
Hapis 12 Ilkgüz 1980 sonrası askeri yönetime devredilerek “Sıkıyönetim Askeri Kodes” kendisine kullanıldı.
Cezaevinin adı 12 Ilkgüz askeri darbesinden bilahare yaşanan işkencelerle anıldı. Kodes üzerine birçok belgesel çekildi ve mektup yazıldı.
Türe Bakanlığına 9 Mayıs 1988’da devredilen mapus, benzeri müddet öncesine kadar ukubet yürütüm kurumu yerine kullanılmaya bitmeme etti.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 9 Temmuz 2021’dahi kenti ziyaretinde “Bir Vakitler uzun uzun bire bir periyot adı zulümle, işkenceyle, yabanlık dışı muameleyle anılan Diyarbakır Dam’ni geçenlerde boşaltıyor ve kültür sarayı yerine sizlerin hizmetine sunuyoruz.” açıklamasının arkası sıra başlatılan çalışmalarda evvel konkre etap atıldı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın dolgun açılış ve bazen ziyaretlerde düşmek üzere geldiği kentte, “Adalet Bakanlığımız, cezaevini ağız ağıza boşalttı. Zaman bakımından mahbes, Türe Bakanlığımızdan Firez ve Turizm Bakanlığımıza devredilmiştir. Evvelce birçok acılara, zulümlere, dokunaklı hatıralara bahis olan Diyarbakır Mapus binası çıktı hem bellek hem da değişik alanlarda cümbüş yürütme mekanı adına bakım verecektir.” açıklamasını yaptığı saatlerde Doğruluk Bakanı Bekir Bozdağ, müze yapılmak için mülkiyeti Adalet Bakanlığından Firez ve Turizm Bakanlığına devredilen Diyarbakır Mahpushane’nin kapısını kilitleyip, anahtarını Hars ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy’a doğrulama etti. Diyarbakır Mapus’nin tabelası dahi bugün indirildi.
“Buranın müze yapılması akıbet evre büyük”
Politikacı ve edip Küçümseme Bozyel, 1982-1987 yılları beyninde 5 sene bu cezaevinde kaldığını belirtti.
“O ahit Türkiye genelinde çarpış rejimi hakimdi. Darbe rejiminin bilcümle kötülükleri arz ağırbaşlı haliyle Diyarbakır Hapis’ne yansıyordu. O dönemde burada eşi bir görülmemiş âdemiyet dışı çalışmalar yapıldı.” ifadelerini kullanan Bozyel, çokça sayıda kişinin ya hayatını kaybettiğini evet bile alil kaldığını belirtti.
İnsan onurunun aşağılandığını dile getiren Bozyel, hem kendilerinin hem ailelerinin hem dahi toplumun büyük kesiminin bu süreçten ters etkilendiğini anlatım etti.
Bozyel, “Burayı toplum itibarıyla bir kişmiri mevzu ve kişmiri devir adına değerlendiriyorum. Analog süreçlerin benzeri elan tekrarlanmamasını diliyorum.” dedi.
Diyarbakır Mahbes’nden çıktıktan bilahare “Diyarbakır 5 No’lu” kitabında cezaevinde yaşanılanları yazdığını anlatan Bozyel, şunları kaydetti:
“Daha evvel buranın kapatılması ve müzeye dönüşmesi üzerine şişman savaş verdik. Hükümet bu konuya olumlu bakıyordu. Gelinen aşamada buranın boşaltılması geç birlikte olsa yüce. Bura yeniden dizayn edilirken, burada zihayat insanların deneyimlerinden, eş hakları savunucularından ve benzer deneyimlerden güzeşte ülkelerin deneyimlerinden faydalanılması gerekiyor. Toplumun geleceği ve ati nesillerin tıpkısı elan eş deneyimleri yaşamaması amacıyla buranın müze yapılması akıbet merhale majör.”
“İnsanlık onurunun iadesi”
Henüz 16 yaşındayken girdiği Diyarbakır Askeri Mahbes’nde 7 yıl kalan Anne Izleme Araştırma Merkezi Başkanı Abdurrahim Semavi birlikte Reisicumhur Erdoğan’ın esbak gerçekleştirdiği ziyaretin, degaje kitleleri mutlu ettiğini bildiklerini tabir ederek, bu ziyarette Diyarbakır Cezaevinin mülkiyetinin müze geçmek için Firez ve Turizm Bakanlığına devredilmesinin mefret olduğunu belirtti.
“Duyarlılık gösteren Reisicumhur’mıza şükranlarımızı sunuyoruz. O dönemde 16 yaşındayken cezaevine girmiş ve 23 yaşında intişar biri namına hala yaşıyor olmamız ve banal buna tanıklık etmemiz bizi ziyadesiyle bahtiyar etti. İnsanlık onurunun iadesi namına yorumlayabilme imkanımız var.” ifadelerini kullanan Mavi, bu erim verildiğinde o dönemde cezaevinde kalan, mağdurluk aktif bazı kişilerle orada bulunmayı haddinden fazla istediğini anlattı.
Mavi, müzenin açılışına bayrak olabilecek beş altı kişinin davet edilmesinin durumunda olacağını belirtti.
Cumhurbaşkanı’nın bu konuda verdiği kararı “anlı şanlı bire bir değişmeyen” kendisine değerlendiren Mavi, cezaevinin ayrımsız zaman geçmiş müzeye dönüştürülmesini beklediklerini kaydetti.
Hukuki Araştırma Derneği Diyarbakır Bölüm Başkanı avukat Mehmet Sıddık Demir de cezaevinin müzeye dönüştürülmesi kararını olumlu karşıladıklarını rapor etti.
Yapılacak müzede yeti odalarının bulunmasını rica ettiklerini dile getiren Çıpa, “Katalog ve sanat odalarının bulunacak olması bile bizim üzere çokça olumlu. Benzeri an önce faaliyeti girmesini umuyoruz. Reisicumhur’mıza ve devletin ilişkin makamlarına müteşekkir olduğumuzu yayımlamak istiyorum.” diye konuştu. (2)
