Mevsimlik tarım işçileri, Türkiye’nin ciharıyek yanı sıra alın teri dökerek üretime katkı sağlıyor.

Tarım ve hayvancılıkta mevki ekonomisine makro katkıda kâin Gün Doğusu ve Güneydoğu Rum kentleri, adam gücüyle üstelik üretime bindi veriyor.

Tarım alanlarının büyüklüğü açısından Konya ve Ankara’dan bilahare üçüncü sırada vadi düz Şanlıurfa’de dahi bazen aileler geçimlerini memleketinde sağlarken, haddinden fazla sayıda sülale de evlerini geride bırakıp Adana’dan Konya’ya, Sazak’den Kalabalık’ya, İzmir’den Sakarya’ya, Kütahya’dan Bursa’ya kadar Türkiye’nin ciharıyek köşesine anbean toprak ve bahçelerde çalışıyor.

Gittikleri yerlerde cehre, yerfıstığı, soğan, sarımsak, sarıerik, karpuz, şeker hastalığı pancarı, patates, çilek, biber, fasulye, günebakan, domates, elma, üzüm ve fındık kabil ürünlerin hasat veya çapalama işlerini yapan işçiler, kurdukları çadırlarda kent yaşamı ve teknolojiden ırak daim olmak zorunda kalıyor.

Televizyon ve radyoyu kendileri için haddinden fazla aşırı gören ekincilik işçilerinin bu hayat koşullarından çocukları bile etkileniyor. Kavurucu yunak altında günde zaman zaman 12 saat gitmek zorunda kalan tarım işçileri, gittikleri yerlerdeki işlerini tamamladıktan sonra kent değiştirerek mevsimine göre ikinci, antrparantez üçüncü ürünün hasadına katılıyor.

Her sene eş ayından itibaren başladıkları yolculukta önceki durakları Çukurova olan ekincilik işçileri, burada seralarda ve lamba karpuzu fidesi ekiminde çalışıyor, ardından yerfıstığı hasadı için Osmaniye’ye, soğan hasadı amacıyla Amik Ovası’na, hububat, çükündür, nohut ve patates hasadı üzere İç Küçük Asya’ya, domates hasadı amacıyla Ege’ye, kayısı hasadı amacıyla Malatya’ya arkası sıra fındık hasadı amacıyla Karadeniz’e gidiyor.

Sabahın geçmiş ışıklarıyla çadırlarından çıkıp tarlaların yolunu tutan ekincilik işçilerine, genellikle çocukları bile haremlik ediyor. Gittikleri bölgelerde çerge yahut konteynerlerde kalan işçilerin ağızlarından çıkan kuma alay ise “Aldatmak parası üzere” oluyor.

Tarım işçileri, akıbet yıllarda Antalya ve Mersin Ağacı’e da seralarda işlemek amacıyla gidiyor.

“Türkiye’bile 2 milyona yakın sezonluk seyyar ekincilik işçisi var”

Harran Üniversitesi Fen Yazın Fakültesi Coğrafya Bölümü Bölgesel Coğrafya Esas Vukuf Dalı Başkanı Prof. Dr. Sedat Nokta, AA muhabirine, mevsimsel tarım işçiliği ve barhana üzerine etraflı yıllardır akademik çalışmalar yürüttüğünü söyledi.

Dünya genelinde tarım sektöründe 1,1 milyar kişinin gelişim gücüne gerekseme duyulduğunu, bunun 450 milyonunun mevsimlik ekincilik işçisi gücünden karşılandığını belirten Fakül, “Türkiye’dahi istihdam edilen kısaca 32 milyon kişiden 5-6 milyonu tarım sektöründe yer almaktadır. Bunun 2 milyona yakınını ise mevsimsel gezmen ekincilik işçileri oluşturuyor.” dedi.

Fakül, mevsimlik gezmen tarım işçilerinin özlük içlerinde iki gruba ayrıldığını dile getirerek, “Biri mahalli anlamda, yani öz yöresinde amma evini metrukiyet ederek zamanının balaban ayrımsız kısmını tarımda, çalışacağı tarlada geçirenler. Diğeri ise ailesiyle iklim dışına çıkanlar kim bu koskocaman tıpkısı sayıdadır. Yılın 5 ila 8 ayını özlük evleri ve illeri dışında buyurmak üzere yola çıkarlar. Takkadak benzeri yöreye bile gitmezler hareketli ayrımsız hayat sürdürürler. Söz Gelişi Malatya’ya kayısıya elan sonraları Karadeniz’e fındığa, İç Anadolu’üstelik şekerpancarına, Çukurova’üstelik pamuğa, Akdeniz’da narenciyeye, Ege’de ise üzüme masarif. Yani yılın az daha balaban bire bir kısmını özlük dirim alanları dışında geçirirler.” diyerek konuştu.

Mevsimlik seyyah ekincilik işçilerinin gelişigüzel yıl okullar kapanmadan tamlık familya fertleriyle bulundukları yeri ayrılma ettiklerini söyleyen Benek, şöyle bitmeme etti:

“O nedenle elimizde sayıya ilgilendiren kesin bir malumat bulunmamaktadır ancak pandemiyle gelişigüzel sayıya kısmen ulaşılmış durumdadır. 2020’de toprak dışına çıkmak zorunda küsurat mevsimsel ekincilik işçileri pandemiden affedilmiş tutuldu ve müsaade alarak memleket dışına çıktılar. Bu açıdan bakıldığında bile tıpkısı azalma oldu, yani huzursuz olanlar o anda Kovid-19 olanlar tıpkı kısmı gidemedi amma buna rağmen 2020’dahi resmi müsaade alarak Şanlıurfa dışına sâdır sülale sayısı 27 bin civarındadır. Umum aile fertleri dahil edildiğinde ortaya çıkan resim 160-170 bin tarım işçisine tekabül ediyor. Şanlıurfa’da bütün ev fertleri dahil edildiğinde toplam sayının 300 bin olduğunu söyleyebiliriz.”

“Mobilite tıpkı yaşamdan bahsediyoruz”

Prof. Dr. Fakül, Türkiye genelinde sezonluk ekincilik işçisi üstüne almaç ve verici bölgelerin yalınlık ortaya çıktığını dile getirerek şunları söyledi:

“Genişlik çokça Gün Doğusu ve Güneydoğu Rum bölgeleri, özelikle Güneydoğu illeri bildirme aşkın mevsimlik tarım işçisinin olduğu toprak namına karşımıza çıkıyor. Kısmen İç Rum Bölgesi’nde dahi olduğunu söyleyebiliriz. Mevsimlik tarım işçisi düz bölgeler ise Karadeniz fındık, İç Küçük Asya şekerpancarı, Çukurova iğ ve ayrıksı sebzeler, Ege’de üzüm üzere ürünler… Göç veren ve düz bölgelerde hakeza benzeri mobilizasyon var. Yani mobilite ayrımsız yaşamdan bahsediyoruz. Gelişmiş ülkelerde mevsimlik ekincilik işçisi mobilizasyona geçerken haddinden fazla anif ve kemiksiz tıpkı şekilde kollar dahil edilmez amma Türkiye’birlikte haddinden fazla belirgin ve kesin bire bir şekilde ocak fertleri kâffesi dahil edilir. Yani henüz kapanmadan dallar okuldan alınır ve yollara düşülür.

Dolayısıyla Türkiye’birlikte 5-6 milyon hayat ekincilik sektöründe çalışırken, hem mahalli hem turist kendisine bakıldığında 2 milyona yakın tıpkı mevsimlik ekincilik işçisi verisi var. Bu anlamda dikkati çekici yer bile Şanlıurfa’dır. Şanlıurfa’nın bu kadar faziletli olması amiyane düşündürücüdür. Çünkü ekincilik potansiyelinin sunma faziletli olduğu illerden biri.”

Turist ekincilik işçilerinin faaliyet takvimi

Çoğunluğu Şanlıurfa’dan doğmak amacıyla Güneydoğu’dan Türkiye’nin dört bir yanına çalışmaya giden turist tarım işçileri, cümle yılı neredeyse memleketlerinin dışında çalışarak geçiriyor.

Şanlıurfa, Mardin, Şırnak ve Diyarbakır ile Trakya bölgesi dışardan mevsimlik tarım işçisi göçü almazken, bu illerden Türkiye’nin ciharıyek yanına işçi gidiyor.

Turist tarım işçilerinin faaliyet takvimi ise şöyle:

Ev: Lamba Karpuzu fidesi ekimi (Adana)

Küçük Ay: Brokoli, Karnabit (İzmir)

Mart: Erik (Sazak)

April: Şeftali, çilek (Mersin), soğan (Hatay), turp (Osmaniye), erik (Manisa), şeker hastalığı pancarı çapa işlemi (Kırşehir), domates-görgüsüz (Adana), domates, kapya biber, çilek, turşuluk biber (Çanakkale)

Mayıs: Karpuz, patates, soğan, şeftali (Adana), soğan (Osmaniye), kiraz (Manisa), pancar çapalama ve söküm (Erzincan-Yozgat), kiraz (Çanakkale), kiraz, şeftali (Balıkesir), fasulye (Bursa)

Haziran: Gündöndü, sarımsak, pancar (Aksaray), kiraz (Adana), sarıerik, karpuz, kavun (Mersin), enginar (Sakarya), kayısı (Manisa), sarıerik, lamba karpuzu (Iğdır), şeftali, elma (Çanakkale), domates ve görgüsüz (Bilecik), biber, bezelye, soğan (Bursa), sarımsak (Aksaray), soğan, sarımsak (Gaziantep)

Orak Ayı: Sarıerik (Malatya), hububat (Konya), sebze ve semere (Afyonkarahisar), üzüm (Mersin), benzen mısırı, soğan (Sakarya), domates, biber (İzmir), domates, şeftali (Manisa), domates (Bitlis), biber, karpuz, marul, şeftali (Bilecik), domates, patates (Bursa), kiraz, bezelye (Afyonkarahisar) sarımsak (Kahramanmaraş), kayısı (Elazığ)

Ağustos: Fasulye, pancar (Karaman), narenciye (Adana-Sazak), fındık (Sakarya-Düzce-Samsun-Giresun-Kargaşa-Trabzon), üzüm (Manisa), günâşık, domates (Kayseri), nohut, gün çiçeği, soğan, şeker pancarı (Yozgat), kumpir ve soğan (Amasya), karpuz-kavun (Muş), nohut (Kütahya), elma, badem, domates, biber (Balıkesir), haşhaş (Eskişehir), gün çiçeği (Bursa), kuru fasulye (Konya), tohumluk ve eğlencelik gündöndü (Aksaray), fasulye (Karaman), domates (Kahramanmaraş), biber (Gaziantep), biber (Kilis), domates (Elazığ), görgüsüz, soğan, domates (Ankara)

Eylül: Gündöndü (Dert), patates (Sivas), kumpir, elma, fasulye (Niğde), patates (Nevşehir), şekerpancarı ve nohut (Muş), şekerpancarı, kuru fasulye (Bitlis), mısır, pancar, ayçiçeği (Kütahya), Koz (Balıkesir), çükündür, domates (Eskişehir), ortalık gün çiçeği (Konya), biber (Kahramanmaraş), Antep Fıstığı (Gaziantep-Adıyaman), badem (Adıyaman)

Ekim: Zeytin (Mersin Ağacı-Manisa-Çanakkale), marul, pırasa (Osmaniye), beyaz helvacı kabağı (Sakarya), şekerpancarı (Sakarya), gailesiz fasulye (İzmir), şeker pancarı (Sivas), günâşık (Muş), patates (Ekim), darı, gündöndü, soğan, patates, balkabağı (Eskişehir), pancar (Bursa- Konya-Aksaray-Karaman), nar (Adıyaman)

Teşrinisani: Turp (Osmaniye), al lahana (İzmir), şeker hastalığı pancarı (Nevşehir), zeytin (Balıkesir), darı (Konya), Trabzon Hurması (Adıyaman)

Çatlak: Havuç (Hatay), marul, pırasa (Osmaniye), pırasa (İzmir), çilek (Ziyalı), marul tuhaf altı (Bilecik)